نام مؤسس
![]()
بسمه تعالی
سید حسن طاهری خرم آبادی، فرزند سید حیدر، دارنده شناسنامه شماره 208 از خرم آباد، متولد 1317.
تولد و دوران کودکی:
حضرت آیت الله سید حسن طاهری خرم آبادی رحمت الله علیه در روز اول خرداد ماه 1317 هجری شمسی در خرم آباد به دنیا آمد. پدرش مرحوم حاج سید حیدر طاهری خرم آبادی از شاگردان برجسته مرحوم آیت الله العظمی حاج شیخ عبدالکریم حائری یزدی و از دوستان نزدیک مرحوم امام خمینی و مرحوم آیت الله العظمی گلپایگانی بود که پس از سال‌ها تحصیل و بهره بردن از محضر عالمان بزرگ حوزه علمیه اصفهان، مشهد و قم با درخواست مردم شریف خرم آباد به زادگاه خود بازگشت و تا آخر عمر به رتق و فتق امور مردم همت گماشت.
از ویژگی‌های بارز مرحوم حاج سید حیدر برخورداری از محبوبیت فراوان بین مردم و علمای شهر، حلم و بردباری و عدم علاقه به زخارف دنیا و مادیات بود.
آیت الله سید حسن طاهری خرم آبادی که شیفتگی زائدالوصفی به پدر داشت، در سن 9 سالگی مجبور به بردوش کشیدن داغ هجرت پدر شد و این یتیمی زود هنگام در پرورش و استواری آینده او تأثیر بسزایی داشت.
وی از خاطرات شیرین همراهی با پدر، خاطره سفر به عتبات عالیات را ذکر می‌کند که در آن، ضمن باریابی به حرم ملکوتی ائمه هدی علیهم السلام، به محضر علمای بزرگ آن دیار نیز شرفیاب شدند.
مادر او نیز که زنی پاکدامن و از طائفه اشعریون قم بود، در حدود سال 1360 شمسی دار فانی را وداع گفت.
دوران تحصیل:
آیت الله طاهری خرم آبادی تحصیلات خود را در یکی از دبستان‌های خرم آباد آغاز کرد. وی اصرار داشت که با لباس روحانیت به مدرسه برود، اما بسیاری از معلمان شدیداً با این مسأله مخالف بودند که پشتیبانی‌های مرحوم حجت الاسلام و المسلمین حاج سید احمد طاهری، عموی ایشان، آنها را وادار به سکوت می‌کرد.
وی در همان دوره دبستان، با دیگر شاگردان مدرسه به مناظره در باره مسائلی چون علم و ثروت می‌پرداخت و گاهی که نماز جماعت برپا می‌شد، امامت آن را به عهده می‌گرفت. با پایان یافتن دوره ابتدایی، به مدرسه علمیه کمالیه رفت و طی دو سال جامع المقدمات و سیوطی را فرا گرفت. سپس به همراه مادر خود، به قم عزیمت کرد تا تحصیلات حوزوی خود را در آن دیار عالم پرور ادامه دهد.
در نخستین روز سکونت در قم، به حرم مطهر حضرت معصومه سلام الله علیها آمد و در کنار صحن بزرگ، مشغول وضو گرفتن شد که ناگاه چهره‌ای ملکوتی، او را به خود جلب نمود که در حال بازگشت از حرم بود. بی اختیار از یکی از طلاب پرسید: این آقا کیست؟ و او پاسخ داد: حاج آقا روح الله خمینی! بدین ترتیب از همان آغاز ورود به قم، شیفته مرحوم امام خمینی شد و بعدها، به سبب رفاقت نزدیک مرحوم امام با پدرش، مورد تفقد و عنایت ویژه ایشان قرار گرفت.
در همان سال اول ورود به قم، مغنی، حاشیه ملاعبدالله و مقداری از سیوطی که باقی مانده بود فرا گرفت.
در سال بعد معالم الاصول و شرح شمسیه و در دو سال بعد از آن، لمعه، قوانین و مطول را آموخت و در سال پنجم رسائل و مکاسب مرحوم شیخ انصاری را آغاز کرد. ظرف سه سال آن کتاب‌ها را به همراه جلد اول کفایه به پایان برد و جلد دوم کفایه را هم زمان با رفتن به درس خارج مرحوم امام خمینی شروع نمود.
مقداری از درس خارج قضا را در محضر مرحوم آیت الله العظمی بروجردی فرا گرفت که به دلیل فوت ایشان، از ادامه آن باز ماند. هم زمان در درس بیع مرحوم امام شرکت می جست و پس از تبعید مرحوم امام نیز به درس مرحوم آیت الله داماد و مرحوم آیت الله حاج آقا مرتضی حائری یزدی رفت.
استادان و دوستان:
حضرت آیت الله طاهری خرم آبادی در دوره تحصیل خود از محضر استادان و عالمان برجسته‌ای کسب فیض نمود که حوزه‌های علمیه خاطره مبارزات و مجاهدت های آنان را هرگز از خاطر نمی‌زداید.
وی با ورود به قم، حاشیه ملاعبدالله را نزد مرحوم آقای هاشمی رفسنجانی فرا گرفت.
برای تحصیل معالم الاصول و مطول به نزد مرحوم آیت الله شب‌زنده‌دار رفت و لمعه را نزد مرحوم حاج آقا حسین جزایری از فضلای خرم آباد، مرحوم آیت الله باقری کنی و مرحوم آیت الله ستوده خواند و رسائل شیخ انصاری را نزد آیت الله العظمی مکارم شیرازی، آیت الله العظمی سبحانی، مرحوم آیت الله مشکینی، و مرحوم آیت الله شب‌زنده‌دار فرا گرفت و برای آموختن مکاسب محرمه با آقای حاج سید علی محقق داماد به مباحثه پرداخت و کتاب بیع را نیز نزد مرحوم آیت الله خزعلی فراگرفت.
کفایه الاصول را نیز در محضر مرحوم آیت الله شیخ عبدالجواد اصفهانی (جبل عاملی) و مرحوم آیت الله سلطانی (طباطبایی) آموخت.
برای تحصیل درس خارج، به درس مرحوم آیت الله العظمی بروجردی و مرحوم امام خمینی رفت.
ایشان درباره ویژگی علمی مرحوم امام می‌فرماید:
«بحث ایشان، شاگرد پرور بود و فکر را به کار می‌انداخت. تنها نقل عبارت دیگران نبود. درس ایشان تفاوت زیادی داشت با کل درس‌هایی که ما تا آن موقع در حوزه دیده بودیم. الان هم معتقدم که نوشته‌های فقهی و اصولی ایشان قابل طرح و استفاده و درخور دقت است. البته نمی‌خواهم بگویم که نظری فوق نظرات ایشان نیست. شاگردان ایشان همان موقع به نظرات ایشان اشکال می‌گرفتند و خود ایشان هم مشوق بود؛ اما نظرات ایشان در همه ابعاد به قدری عمیق و دقیق است که همیشه قابل طرح و بحث خواهد بود. از نظر علمی می‌توان گفت که حضرت امام در ابعاد مختلف فقهی، اصولی، فلسفی و عرفانی در عصر خویش فقیه و اندیشمندی استثنایی بود. حضرت امام از یک نبوغ و استعداد بالایی برخوردار بود. بدون هیچ گونه مبالغه‌ای می‌توانم بگویم بعد از معصومین علیهم السلام حضرت امام یک انسان استثنایی بود.»
آیت الله طاهری خرم آبادی، پس از تبعید مرحوم امام، در درس مرحوم آیت الله العظمی گلپایگانی، مرحوم آیت الله العظمی داماد و مرحوم آیت الله شیخ مرتضی حائری شرکت نمود و از محضر مرحوم آیت الله حاج آقا حسن فرید اراکی بهره های فراوان برد.
در بخش فلسفه نیز، ایشان منظومه مرحوم ملاهادی سبزواری را نزد مرحوم آیت الله حاج آقا مصطفی خمینی و مرحوم آیت الله امینی آموخت.
اشارات و الهیات شفا را نزد آیت الله العظمی جوادی آملی و مقداری از اسفار را نزد مرحوم علامه طباطبایی فرا گرفت. بخشی از اسفار را نیز در محضر آیت الله شهید مطهری خواند.
ایشان در دوره سطح با آقایان سید احمد مرعشی، سید علی محقق، مرحوم عمید زنجانی به مباحثه می‌پرداخته است و از هم مباحثه‌ای‌های دوره تحصیل درس خارج، از آقایان مؤمن، حسینی کاشانی، ربانی املشی و حاج حسن تهرانی نام می‌برد.
فعالیت‌های علمی و فرهنگی:
آیت الله طاهری خرم آبادی، در سال‌های متمادی حضور در حوزه علمیه قم، خدمات علمی و فرهنگی شایانی را به این حوزه سترگ تقدیم داشته است.
در بخش تدریس، ایشان بسیاری از کتب دوره سطح را به نوآموزان حوزه درس داده و نیز به تدریس درس خارج فقه و اصول مشغول بوده و طلاب و فضلای بسیاری را به جامعه علمی و فقهی کشور ارزانی داشته است.
در کنار تدریس، از سال‌های پیش از انقلاب تاکنون، در نشریات گوناگونی، مقاله‌های جامع علمی و سیاسی خود را به چاپ رسانده است که برخی از آنها به صورت کتاب منتشر شده است.
تألیفات:
برخی از کتاب هایی که ایشان تا کنون به رشته تحریر درآورده، بدین شرح است:
1. رسالة فی صله الرحم و قطیعتها؛
2. رسالة فی مقدار المهر؛
3. مسألة ولایة الفقیه فی کلام الشیخ الانصاری؛
4. اسلام و مسائل اجتماعی؛
5. ولایت فقیه و حاکمیت ملت؛
6. جهاد در قرآن؛
7. رساله‌ای در عموم حجیت بینه.
8. رد شبهات وهابیه (در دست چاپ)
9. منابع مالی اسلام در حکومت اسلامی (در دست چاپ)
10. کتاب الخمس (در دست چاپ)
11. ذبایح اهل کتاب (در دست چاپ)
12. کتاب ولایة الفقیه (در دست چاپ)
فعالیت‌های سیاسی:
زندگی عالمان مجاهد در عصر ما، همواره با مبارزه با رژیم منحوط پهلوی همراه بوده است. آیت الله طاهری خرم آبادی نیز، چون دیگر عالمان عصر خویش و مانند پیر و مراد و مقتدای خویش، مرحوم امام خمینی حکومت ننگین پهلوی و سکوت در مقابل ستم‌های آن را برنمی‌تابید و روز و شب را به مبارزه با آن می‌گذراند.
سخنرانی‌ها، نامه‌ها و اعلامیه‌ها، به زندان رفتن‌ها و شکنجه شدن‌های وی نقش مهمی را در پیشبرد انقلاب و پیروزی آن ایفا می‌کرد که ذکر نمونه ها و شرح آن، در این مختصر نمی‌گنجد.
در سال 1341، شاه و عوامل آن، لوایح ششگانه‌ای را با ظاهر اصلاحات و ایجاد رفاه برای مردم تدوین کردند و می‌خواستند آن را به رفراندوم بگذارند.
مرحوم امام که به خوبی از حیله‌ها و عوام فریبی‌های شاه اطلاع داشت، مخالفت خود را با لوایح اعلام نمود و به آیت الله طاهری خرم آبادی نیز دستور داد که به خرم آباد برود و مسائل مطرح شده را با علما و مردم آن دیار در میان بگذارد. تلاش آیت الله طاهری خرم آبادی در آن روزگار برای رساندن پیام مرحوم امام و گرد هم آوردن علمای خرم آباد و تصمیم‌گیری برای مسائل پیش آمده، نقطه عطفی در مبارزات ایشان می‌باشد. ایشان پس از مدتی به قم رفت و گزارش مذاکرات علما و جریان‌های پیش آمده در شهر را به اطلاع مرحوم امام رساند.
وی در اوایل سال 1342 به منظور تبلیغ و در آستانه ماه محرم، تصمیم به عزیمت به کاشان گرفت و آن را با مرحوم امام در میان گذاشت. مرحوم امام موافقت فرمودند و پیام‌هایی برای علمای کاشان با موضوعیت‌های پیش آمده و ضرورت مبارزه با رژیم شاه، دادند. وی ضمن رساندن این سخنرانی‌های مهم و افشاگرانه‌ای را در ایام ماه محرم انجام داد که شور عجیبی در مردم کاشان ایجاد کرد و ساواک و عوامل رژیم پهلوی را هراسناک ساخت. همچنین سخنرانی وی پس از حادثه پانزدهم خرداد در حرم مطهر حضرت معصومه سلام الله علیها در حمایت از مرحوم امام و محکوم کردن جنایات رژیم، در کارنامه مبارزاتی او می‌درخشد.
در طول سال‌های مبارزه، آیت الله طاهری خرم آبادی، بارها و بارها مورد تعقیب ساواک قرار گرفت و بارها تبعید یا زندانی شد. اما بینش صحیح وی از انقلاب و همچنین اطاعت محض از مرحوم امام و علاقه وافر به ایشان، تبعید و زندان و ... را بر ایشان هموار می‌ساخت.
ایشان هدف مرحوم امام خمینی از نهضت را این گونه بیان می‌کند:
«از پای درآوردن حکومت سلطنتی در حد ساقط کردن آن و یا ضعیف کردن آن، به عنوان هدف میان مدت برای همه روشن بود. اما هدف نهایی نمی‌خواهم بگویم برای همه، ولی برای بسیاری از مبارزان نیز مجهول بود. به هر حال تا قبل از مطرح شدن مباحث ولایت فقیه حضرت امام، بحثی در مورد نظام جایگزین رژیم شاهنشاهی نشده بود. مباحث امام افق مبارزه را وسیع‌تر کرد و یک هدف مشخص و روشن را برای نهضت ترسیم کرد و آن، حکومت اسلامی و مسأله ولایت فقیه بود.»
آیت الله طاهری خرم آبادی، در حدود سال 56 به عضویت رسمی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم درآمد، هر چند پیش از آن نیز در فعالیت‌های مبارزاتی با اعضای این مرکز همکاری داشت.
مسئولیت‌ها:
فعالیت‌های سیاسی آیت الله طاهری خرم آبادی به پیش از انقلاب محدود نیست. ایشان پس از پیروزی شکوهمند انقلاب اسلامی نیز در مسئولیت‌های گوناگون به ایفای نقش پرداختند و خدمات ارزشمندی را در عرصه های گوناگون به انجام رساندند.
برخی از فعالیت های ایشان پس از پیروزی انقلاب بدین شرح است:
1. عضویت در مجلس خبرگان قانون اساسی به نمایندگی از مردم لرستان؛
2. عضویت در جامعه مدرسین حوزه علمیه قم؛
3. نمایندگی مرحوم امام در امور حج و زائران بیت الله الحرام؛
4. نمایندگی مرحوم امام در سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در سال 1360؛
5. نمایندگی مرحوم امام در پاکستان؛
6. عضویت در مجلس خبرگان رهبری و عضویت در هیأت رئیسه آن؛
7. امامت جمعه موقت تهران با حکم مقام معظم رهبری.
آیت الله طاهری خرم آبادی در حوزه علمیه قم به تدریس فقه و اصول می‌پرداختند و شاگردان مبرزی را به جامعه اسلامی تقدیم داشتند.
کوچ ابدی:
آیت الله طاهری خرم آبادی پس از مدت‌های طولانی رنج بیماری در تاریخ 16 شهریور 1392 دعوت حق را لبیک گفت و به دیار باقی شتافت.
مقام معظم رهبری در پیام تسلیتی به همین مناسبت فرمودند:
«خبر درگذشت عالم مجاهد آیت الله آقای حاج سید حسن طاهری خرم‌آبادی رحمت‌الله‌علیه را که پس از دوران طولانی و بیماری رنجبار اتفاق افتاده است، با تأسف و تأثر دریافت کردم. این عالم بزرگوار که از آغاز نهضت امام بزرگوار در صفوف مبارزه قرار داشت، در دوران پس از پیروزی نیز همواره دارای نقش اثرگذار بوده و در عرصه‌های گوناگون فکری و سیاسی و جهادی، وفادارانه نقش آفرینی می‌کرد و تقوا و اخلاص همراه با هوشمندی و متانت از شاخصه‌های برجسته‌ی این روحانی مجاهد و مبارز بود. اینجانب تسلیت صمیمانه‌ی خود را به فرزندان و بازماندگان مکرم و همه‌ی ارادتمندان و دوستان ایشان تقدیم می‌دارم و علو درجات ایشان را از خداوند متعال مسألت می‌نمایم».
روحش شاد و یادش گرامی باد.